Talambuhay ni Heneral Antonio Luna
Si Antonio Luna de San Pedro y Novicio-Ancheta
ay isinilang noong Oktubre 29, 1866, sa distrito ng Binondo ng Maynila, ang
ikapitong anak ni Laureana Novicio-Ancheta, isang Spanish mestiza, at Joaquin
Luna de San Pedro, isang tindero. Si Antonio Luna ay isang magaling na
estudyante na tinuruan ng isang guro na tinatawag na "Maestro Intong"
mula sa edad na anim at nakatanggap ng Bachelor of Arts mula sa Ateneo
Municipal de Manila noong 1881 bago nagpatuloy sa kanyang pag-aaral sa kimika,
musika, at literatura sa Unibersidad ng Santo Tomas.
Noong 1890, naglakbay si Antonio sa Espanya
upang sumama sa kanyang kapatid na si Juan, na nag-aaral ng pagpipinta sa
Madrid. Doon, nakuha ni Antonio ang isang licentiate sa parmasya sa Universidad
de Barcelona, na sinusundan ng isang doctorate mula sa Universidad Central de
Madrid. Nagpatuloy siya sa pag-aaral ng bacteriology at histology sa Pasteur
Institute sa Paris at pumunta sa Belgium upang paunlarin ang mga hangarin na
iyon. Habang nasa Espanya, inilathala ni Luna ang isang papel sa malarya na
mahusay na tinanggap ng marami, kaya noong 1894 inatasan siya ng pamahalaan ng
Espanya sa isang posisyon bilang isang espesyalista sa karamdaman at tropikal
na mga sakit.
Sa parehong taon, bumalik si Antonio Luna sa
Pilipinas kung saan siya naging chief chemist ng Municipal Laboratory sa
Manila. Siya at ang kanyang kapatid na si Juan ay nagtatag ng isang fencing
society na tinatawag na Sala de Armas sa kabisera. Habang naroon, nilapitan ang
magkapatid tungkol sa pagsali sa Katipunan, isang rebolusyonaryong organisasyon
na itinatag ni Andres Bonifacio bilang tugon pagpapalayas kay Jose Rizal noong
1982, ngunit ang dalawang Luna ay tumangging sumali - sa yugtong iyon,
naniniwala sila sa isang unti-unting reporma sa sistema sa halip na isang
marahas na rebolusyon laban sa kolonyal na paghahari ng Espanya.
Kahit na hindi sila miyembro ng Katipunan,
sina Antonio, Juan, at kanilang kapatid na si Jose ay inaresto at nabilanggo
noong Agosto 1896 nang malaman ng mga Espanyol ang tungkol sa organisasyon. Ang
mga kapatid niya ay sumailalim sa interogasyon at pinalaya, ngunit si Antonio
ay ipinatapon sa Espanya at nabilanggo sa Carcel Modelo de Madrid. Si Juan, sa
panahong ito ay isang sikat na pintor, ay ginamit ang kanyang mga koneksyon sa
pamilya ng hari ng Espanya upang mapalaya si Antonio noong 1897.
Matapos ang kanyang pagkakatapon at
pagkabilanggo, nagbago ang pananaw ni Antonio Luna tungo sa kolonyal na
paghahari ng Espanya - dahil sa di-makatwirang turing sa kanya at sa kanyang
mga kapatid at sa parusang kamatayan sa kanyang kaibigan na si Jose Rizal noong
nakaraang Disyembre, si Luna ay handa nang mag-armas laban sa Espanya.
Sa kanyang pangkaraniwang akademikong paraan,
nagpasya si Luna na mag-aral ng mga taktika ng pakikidigmang gerilya,
organisasyon ng militar, at field fortification sa ilalim ng bantog na Belgian
military educator na si Gerard Leman bago siya naglayag patungong Hong Kong.
Doon, nakilala niya ang rebolusyonaryong leader-in-exile na si Emilio Aguinaldo
at noong Hulyo ng 1898, bumalik si Luna sa Pilipinas para muling makipaglaban.
Heneral Luna
Nang patapos na ang Digmaang
Espanyol-Amerikano, at ang natalong mga Espanyol ay naghandang umalis sa
Pilipinas, pinalibutan ng mga rebolusyonaryong tropa ng Pilipino ang kabiserang
lungsod ng Maynila. Ang bagong dating na si Antonio Luna ay hinimok ang iba pang
mga kumander na magpadala ng mga tropa sa lungsod upang matiyak ang magkasanib
na pag-okupa sa pagdating ng mga Amerikano. Ngunit tumanggi si Emilio
Aguinaldo, naniniwala siya na ang mga opisyal ng hukbong militar ng US na nasa
Manila Bay ay ibabalik ang kapangyarihan sa mga Pilipino sa tamang proseso.
Si Luna ay nagreklamo nang labis tungkol sa
estratehikong pagkakamali na ito, pati na rin ang hindi maayos na pag-uugali ng
mga tropang Amerikano nang makarating sila sa Maynila noong kalagitnaan ng Agosto
ng 1898. Upang mapangalagaan si Luna, itinaas ni Aguinaldo ang kanyang
katungkulan bilang Brigadier General noong Setyembre 26, 1898, at pinangalanan
siya bilang Chief of War Operations.
Si Heneral Luna ay nagpatuloy sa kampanya para
sa mas mahusay na disiplinang militar, organisasyon at diskarte laban sa mga
Amerikano, na sa panahong iyon ay nagtatakda sa kanilang mga sarili bilang
bagong mga kolonyal na pinuno. Kasama ni Apolinario Mabini, binalaan ni Antonio
Luna si Aguinaldo na ang mga Amerikano ay hindi tila gustong palayain ang
Pilipinas.
Nadama ni Heneral Luna ang pangangailangan
para sa isang akademya militar upang maayos na sanayin ang mga tropang
Pilipino, na sabik at sa maraming mga kaso ay may karanasan sa pakikidigmang
gerilya ngunit may maliit na pormal na pagsasanay sa militar. Noong Oktubre ng
1898, itinatag ni Luna ang ngayon ay Philippine Military Academy, na nasa
kalahating taon pa lamang nang sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano noong
Pebrero ng 1899 at ang mga klase ay nasuspindi upang ang kawani at mga
estudyante ay makakasama sa digmaan.
Ang Digmaang Pilipino-Amerikano
Pinangunahan ni Heneral Luna ang tatlong grupo
ng mga sundalo upang salakayin ang mga Amerikano sa La Loma kung saan ang mga
Pilipino ay nakaranas ng matinding kasawian. Ang mga counterattacks ng mga
Pilipino noong Pebrero 23 ay nagkamit ng ilang tagumpay ngunit bumagsak ang mga
ito nang ang mga tropa mula sa Cavite ay tumangging sundin si Heneral Luna, na
nagsasabing si Aguinaldo lamang ang dapat nilang sundin. Galit na galit,
inalisan ni Luna ng armas ang mga sundalo dahilan upang mapilitan siyang
umurong sa mga labanan.
Pagkatapos ng ilang masasamang karanasan sa
mga hindi-disiplinado at kakaibang pwersang Pilipino, isinumite ng isang bigong
Heneral Luna ang kanyang pagbibitiw, na mabigat sa loob na tinanggap ni
Aguinaldo. Sa sumunod na tatlong linggo, ang digmaan ay naging masama para sa
Pilipinas kaya't hinikayat muli ni Aguinaldo si Luna na bumalik at ginawa
siyang Commander-in-Chief.
Si Luna ay bumuo at nagpatupad ng isang plano
upang mapigilan ang mga Amerikano at magkaroon ng sapat na panahon upang
makapagtayo ng baseng gerilya sa mga bundok. Ang plano ay binubuo ng mga
patibong gamit ang mga kawayan at mga hukay na puno ng makamandag na ahas na
inilatag sa buong kagubatan. Ang mga tropang Pilipino ay maaaring magpaputok sa
mga Amerikano mula sa Luna Defense Line na ito, at pagkatapos ay unti-unting
uurong sa gubat nang hindi nailalantad ang kanilang mga sarili sa atake ng
Amerika.
Sa mga huling araw ng Mayo, nagbabala ang
kapatid ni Heneral Luna na si Joaquin, isang koronel sa rebolusyonaryong hukbo,
na ang ilang mga opisyal ay nakikipagsabwatan upang patayin siya. Inutusan ni
Heneral Luna na marami sa mga opisyal na ito ang disiplinahin, arestuhin, o
e-disarma dahilan upang labis na nagalit ang mga ito sa kanyang matibay at
awtoritaryan na estilo. Gayunpaman, ipinagwalang-bahala ni Heneral Luna ang
babalang ito ng kanyang kapatid dahil sa katiyakang hindi pahihintulutan ni
Pangulong Aguinaldo ang sinuman na patayin ang Commander-in-Chief ng hukbo.
Nakatanggap si Heneral Luna ng dalawang
magkasalungat na telegrama noong Hunyo 2, 1899. Ang una ay nagsasabi sa kanya
na sumali sa isang counterattack laban sa mga Amerikano sa San Fernando,
Pampanga at ang pangalawa ay mula kay Aguinaldo, na nag-uutos kay Luna na
pumunta sa bagong kapital sa Cabanatuan, Nueva Ecija, kung saan ang
rebolusyonaryong gobyerno ng Pilipinas ay bumubuo ng isang bagong gabinete.
Dahil may ambisyon na mapangalanan bilang
Punong Ministro, nagpasya si Luna na pumunta sa Nueva Ecija kasama ang
kawalerya ng dalampung limang katao. Gayunpaman, dahil sa kahirapan sa
transportasyon, dumating si Luna sa Nueva Ecija kasama lamang ang dalawang iba
pang mga opisyal, sina Colonel Roman at Captain Rusca, at ang ibang mga tropa
na napaiwan.
Noong Hunyo 5, nag-iisa si Luna sa punong
tanggapan ng gobyerno upang makipag-usap kay Pangulong Aguinaldo, ngunit doon
ay nakausap niya sa halip ang isa sa kanyang mga dating kaaway- isang lalaki na
dating tinanggalan niya ng armas dahil sa kaduwagan, na nagsabi sa kanya na ang
pagpupulong ay nakansela at si Aguinaldo ay umalis ng bayan. Galit, nagsimulang
maglakad palabas si Luna nang makarinig siya ng putok ng baril.
Tumakbo si Luna sa hagdan, kung saan
nakasalubong niya ang isa sa mga opisyal ng Cavite na pinawalang-saysay niya
dahil sa insubordination. Tinamaan ng opisyal si Luna sa ulo gamit ang kanyang
bolo at di-kalaunan ay sumama pa ang ibang mga tropa ng Cavite upang saksakin
ang Heneral. Inilabas ni Luna ang kanyang baril upang magpaputok ngunit hindi
niya natamaan ang mga sumalakay sa kanya.
Gayunman, lumaban siya sa plaza, kung saan
tumakbo si Roman at Rusca upang tulungan siya, ngunit pinatay si Roman at
malubhang napinsala si Rusca. Inabanduna at nag-iisa, duguang nakahandusay si
Luna sa sahig ng plaza kung saan binigkas niya ang kanyang mga huling salita:
"Mga duwag! Mamamatay-tao!". Namatay siya sa edad na 32 taong gulang.
Epekto sa Digmaan
Nang patayin ng mga guwardiya ni Aguinaldo ang
kanyang pinakamagagaling na heneral, ang pangulo mismo ang lumusob sa punong
tanggapan ni General Venacio Concepcion, isang kaalyado ng pinatay na heneral.
Pagkatapos ay tinanggal ni Aguinaldo ang mga opisyal at tao ni Luna mula sa
Philippine Army.
Para sa mga Amerikano, ang madugong labanan na
ito ay isang regalo. Sinabi ni Heneral James F. Bell na si Luna "ang
tanging heneral na mayroon ang hukbong Pilipino" at ang mga pwersa ni
Aguinaldo ay nakaranas ng sunod-sunod na pagkatalo matapos ang pagkamatay ni
Antonio Luna. Ginugol ni Aguinaldo ang halos lahat ng susunod na 18 na buwan sa
pag-urong, bago siya nahuli ng mga Amerikano noong Marso 23, 1901.
No comments:
Post a Comment